კონფერენცია

∘ მალხაზ ჩიქობავა ∘
პანდემიის ორი წლის ეკონომიკური შედეგები და „დიადი გადატვირთვის“ პერსპექტივები

ანოტაცია. სტატიაში განხილულია 2022 წლის საპროგნოზო გათვლების სიმწირისა და პრიმიტიულობის მიზეზები. ანალიტიკოსების აზრით, ამის რამდენიმე მიზეზი არსებობს.

ოპტიმისტური პროგნოზები, რომლებიც ეკონომისტებმა 2019 წლის ბოლოს შემოგვთავაზეს, სრულიად არარეალური აღმოჩნდა. პროგნოზების ავტორების უმეტესობა ირწმუნებოდა, რომ 2020 წელს მსოფლიო ეკონომიკის მდგომარეობა უკეთესი იქნებოდა, ვიდრე 2019 წელს. იყო მოლოდინი იმისა, რომ 2020 წელს იქნებოდა ზრდა 3-დან 4 პროცენტის დიაპაზონში. სანაცვლოდ მივიღეთ ეკონომიკის სრული ჩამოშლა.

მეორე, ანალიტიკოსები და ექსპერტები თავს იკავებენ რაიმე სახის პროგნოზისგან. მათ შორის ზოგიერთი საერთოდ ეჭვქვეშ აყენებს ეკონომიკის პროგნოზირების შესაძლებლობას ისეთი არაეკონომიკური ფაქტორების გამო, როგორიცაა „ვირუსები“ და სხვა „ინფექციები“. სწორედ მსგავსი „ინფექციები“ ახდენენ ლოკდაუნების პროვოცირებას, რომლებიც ეკონომიკას ყველაზე ძლიერ აზარალებენ, ვიდრე საფონდო ბირჟების ჩამოშლა ან უმსხვილესი ბანკებისა თუ კომპანიების გაკოტრება. ამ პირობებში გლობალური ეკონომიკური პროგნოზი ჩაკვდა, ყოველ შემთხვევაში, მანამ, ვიდრე ეკონომიკას გააკონტროლებს არა ცენტრალური ბანკები და მთავრობები, არამედ უხილავი არსებები სახელწოდებით „ვირუსები“.

მესამე, არსებობს ეკონომიკური პროგნოზების თემის ცუდად გაშუქების წმინდა ფსიქოლოგიური მიზეზი. პროგნოზები დიდი ხანია, რაც ეკონომიკისა და ბაზრების მართვის ინსტრუმენტად იქცა. პესიმისტური პროგნოზი წარმოშობს ბაზრის მონაწილეთა გარკვეულ ქმედებებს, ოპტიმისტური - სრულიად განსხვავებულს. რადგანაც პესიმისტური პროგნოზები შეიძლება გახდეს ეკონომიკური კრიზისის მაპროვოცირებელი, ამიტომ ყოველთვის ცდილობენ შემოგვთავაზონ ოპტიმისტური პროგნოზები.

დღეს ეკონომიკური პროგნოზების სიმწირე განპირობებულია მზარდი ქაოსით (ხელოვნურად შექმნილით). ხვალ ეკონომიკური პროგნოზები არ იქნება, რადგან „დიადი გადატვირთვა“ ითვალისწინებს მსოფლიო წესრიგზე გადასვლას ძალიან მკაცრი დაგეგმვით.

საკვანძო სიტყვები: კოვი-19, ინკლუზიური კაპიტალიზმი, „დიადი გადატვირთვა“, საკვანძო განაკვეთი, რაოდენობრივი შერბილება, მოსალოდნელი გლობალური რეცესიის ახალი ტალღა.

როგორც წესი, ახალი წლის წინა დღეებში მსოფლიო მასმედიის მთავარი თემა ყოველთვის მომავალი წლის ეკონომიკური პროგნოზი იყო. თუმცა, 2021 წლის დეკემბერში 2022 წლის ეკონომიკური პროგნოზის თემა, როგორც მთლიანად მსოფლიოსათვის, ისე ცალკეული ქვეყნებისათვის, რატომღაც ჩრდილში აღმოჩნდა,

მაგალითად, დანიის საქსო ბანკის (Saxo Bank) პროგნოზით ნავარაუდევია პოლიტიკის სერიოზული კორექტირებები „მწვანე“ ენერგეტიკის სფეროში, კონსტიტუციური კრიზისი შეერთებულ შტატებში, ჰიპერბგერითი შეიარაღების შეჯიბრის დაწყება წამყვან სამხედრო ძალებს შორის, ექიმების მიერ სიცოცხლის ხანგრძლივობის საიდუმლოების მოსალოდნელი აღმოჩენა და ა.შ.. თუმცა, ბანკის მიერ წარმოდგენილი მასალიდან გაუგებარია, როგორი ეკონომიკური ფონი დაედება საფუძვლად პროგნოზში ასახულ მოვლენებს.

ეკონომიკისა და ბიზნესის კვლევის ბრიტანული ცენტრი (Centre for Economics and Business Research - CEBR), რომელიც ადრე აქვეყნებდა დეტალურ პროგნოზებს გლობალური ეკონომიკის შესახებ, ამჯერად შემოიფარგლა მხოლოდ ერთი მოკლე შეფასებით. მისი გათვლებით, 2022 წელს მსოფლიოს ყველა ქვეყნის ჯამური მთლიანი სამამულო პროდუქტი 100 ტრლნ დოლარის ნიშნულს პირველად გადალახავს.

ბლუმბერგის (Bloomberg) ანალიტიკოსები ეკონომიკის განვითარების სრულფასოვანი ანალიზის ნაცვლად, 2022 წელს გლობალური ეკონომიკისთვის 10 ძირითადი რისკის დასახელებით შემოიფარგლნენ (კორონავირუსის მუტაციები, ინფლაცია, აშშ-ის ფედერალური სარეზერვო სისტემის მიერ მონეტარული პოლიტიკის გამკაცრება, ეკონომიკისათვის სახელმწიფო მხარდაჭერის შემცირება, Brexit-ის შედეგები, ჩინეთის ეკონომიკური განვითარების შენელება და ა.შ.). ბლუმბერგი ფაქტობრივად იძლევა მთლიანი სურათის მხოლოდ ცალკეული ფრაგმენტების პროგნოზებს.

მაინც, რამ განაპირობა 2022 წლის საპროგნოზო გათვლების ასეთი სიმცირე და პრიმიტიულობა? ანალიტიკოსების აზრით, ამის რამდენიმე მიზეზი არსებობს.

ჯერ ერთი, ის ოპტიმისტური პროგნოზები, რომლებიც ეკონომისტებმა 2019 წლის ბოლოს შემოგვთავაზეს, სრულიად არარეალური აღმოჩნდა. პროგნოზების ავტორების უმეტესობა ირწმუნებოდა, რომ 2020 წელს მსოფლიო ეკონომიკის მდგომარეობა უკეთესი იქნებოდა, ვიდრე 2019 წელს (The World Bank, 2019).

იყო მოლოდინი იმისა, რომ 2020 წელს იქნებოდა ზრდა 3-დან 4 პროცენტის დიაპაზონში. სანაცვლოდ მივიღეთ ეკონომიკის სრული ჩამოშლა. საერთაშორისო სავალუტო ფონდის მონაცემებით, 2020 წელს მსოფლიო GDP 3,5%-ით შემცირდა. 2020 წლის პროგნოზებს ამერიკელმა ეკონომისტმა ჯონ გელბრეითმა შემდეგი ფრთოვანი ფრაზა მიუძღვნა: „ეკონომიკური პროგნოზების ერთადერთი ფუნქცია მდგომარეობს იმაში, რომ ასტროლოგია უფრო რესპექტაბელურად გამოიყურებოდეს“.

სწორედ მსგავსი „ინფექციები“ ახდენენ ლოკდაუნების პროვოცირებას, რომლებიც ეკონომიკას ყველაზე ძლიერ აზარალებენ, ვიდრე საფონდო ბირჟების ჩამოშლა ან უმსხვილესი ბანკებისა თუ კომპანიების გაკოტრება. თვით ეპიდემიოლოგებსაც კი არ ძალუძთ იმის პროგნოზირება, თუ რა მოუვა COVID-19-ს მომდევნო წელს, რომელი ახალი შტამი გაჩნდება, რამდენად დაიცავს ვაქცინაცია კაცობრიობას ვირუსული „ინფექციებისაგან“ და ა. შ..

ამ პირობებში გლობალური ეკონომიკური პროგნოზი ჩაკვდა, ან, ყოველ შემთხვევაში, დიდი ხნით ჩამოვიდა სცენიდან - მანამ, ვიდრე კაცობრიობას და ეკონომიკას გააკონტროლებს არა ცენტრალური ბანკები და მთავრობები, არამედ უხილავი არსებები სახელწოდებით „ვირუსები“.

მესამე, არსებობს ეკონომიკური პროგნოზების თემის ცუდად გაშუქების წმინდა ფსიქოლოგიური მიზეზი. ყველა სერიოზულმა ეკონომისტმა, ბანკირმა და ბიზნესმენმა კარგად იცის, რომ პროგნოზები დიდი ხანია, რაც ეკონომიკისა და ბაზრების მართვის ინსტრუმენტად იქცა. პესიმისტური პროგნოზი წარმოშობს ბაზრის მონაწილეთა გარკვეულ ქმედებებს, ოპტიმისტური - სრულიად განსხვავებულს. რადგანაც პესიმისტური პროგნოზები შეიძლება გახდეს ეკონომიკური კრიზისის მაპროვოცირებელი, ამიტომ ყოველთვის ცდილობენ შემოგვთავაზონ ოპტიმისტური პროგნოზები.

ცნობილი ამერიკელი მენეჯერი ჯონ უილიამსი ამბობდა: „ეკონომიკის რყევები მხოლოდ ეკონომისტების რყევებს შეედრება“. იმის გათვალისწინებით, რომ რეპუტაციის მქონე ეკონომისტები არიან არა დამკვირვებლები, არამედ შემსრულებლები; მათი ხმამაღალი მოსაზრებები ეკონომიკის მომავლის შესახებ ხელს უწყობს ამ მომავლის შექმნას. მათი უმეტესობები მიჩვეულნი არიან მომავალ ეკონომიკაზე ისაუბრონ ან აღტაცებით ან საერთოდ არაფერი თქვან. აქ გვახსენდება ამერიკელი ეკონომისტის რუდოლფ პენერის ხუმრობა: „პრობლემა ის კი არ არის, რომ ეკონომისტებს წინასწარმეტყველება არ შეუძლიათ, არამედ ის, რომ პოლიტიკოსები ძალიან ოპტიმისტურ პროგნოზებს ითხოვენ“.

2022 წელთან მიმართებაში ეკონომიკური პროგნოზების სიმცირე აშკარა ნიშანია იმისა, რომ გლობალური ეკონომიკის პერსპექტივა ძალზე არასახარბიელოა, რაც სერიოზული პროგნოზების ამჟამინდელი დეფიციტის მთავარი მიზეზია.

2020 წლის შემოდგომის დასაწყისში ანალიტიკოსებისა და ექსპერტების უმრავლესობა დარწმუნებულნი იყვნენ იმაში, რომ 2021 წელი უკეთესი იქნებოდა წინამორბედზე. მაგრამ, 2021 წლის ბოლო კვარტალში მრავალთათვის მოულოდნელად საერთაშორისო სავალუტო ფონდმა და მსოფლიო ბანკმა კორექტივები შეიტანეს 2022 წლის მსოფლიო GDP-ის ზრდის შეფასებაში შემცირების მიმართულებით. რითი იყო ეს განპირობებული?

პირველი, 2021 წლის ნოემბერში ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციამ ყველა დააშინა იმით, რომ აფრიკიდან მოდის კორონავირუსის ახალი შტამი სახელწოდებით „ომიკრონი“. მისი ინფექციურობა და ლეტალობა ჯერ კიდევ ზუსტად არ იყო შეფასებული, მაგრამ მასმედიამ უკვე დაიწყო შიშის გაღვივება და გაფრთხილება იმის შესახებ, რომ ომიკრონს შეუძლია გამოიწვიოს ახალი ლოკდაუნები, ეკონომიკებისათვის აქედან გამომდინარე ყველა შემდგომი შედეგებით.

მეორე, მრავალთათვის შოკისმომგვრელი აღმოჩნდა აშშ-ის ფედერალური სარეზერვო სისტემის გადაწყვეტილება, რომელიც მიღებულ იქნა 2021 წლის ნოემბერსა და დეკემბერში.

მეორე მიზეზი ბევრად სერიოზულია და მასზე დაწვრილებით ვისაუბროთ.

2021 წლის 3 ნოემბერს ფედერალურმა სარეზერვო სისტემამ გამოაქვეყნა გადაწყვეტილება „რაოდენობრივი შერბილების“ პროგრამის შეწყვეტის შესახებ (Quantitative Easing – QE). ხოლო 15 დეკემბერს გამოქვეყნდა გადაწყვეტილება იმის შესახებ, რომ „რაოდენობრივი შერბილების“ პროგრამის შემცირების სისწრაფე გაორმაგდებოდა. ფინანსური ბაზრების მონაწილეებისა და ბიზნესისათვის მოცემული გადაწყვეტილება ძალზე სერიოზული სიგნალი აღმოჩნდა იმისათვის, რომ მსოფლიო ეკონომიკის თავზე კვლავ დაწყებულიყო შავ ღრუბლების თავმოყრა.

როგორც ცნობილია, ტერმინი „რაოდენობრივი შერბილება“ მოიფიქრეს და ბრუნვაში ჩაუშვეს აშშ-ის მონეტარულმა ხელისუფლებებმა ჯერ კიდევ 2008 წელს, ფინანსური კრიზისის შუაგულში. „რაოდენობრივი შერბილება“ - ევფემიზმია, რომელიც ნიღბავს იმ ფულად-საკრედიტო პოლიტიკის უხეშ დარღვევას, რომელიც წარმოდგენილია მაკროეკონომიკის სახელმძღვანელოებში. მანდ საუბარია იმაზე, რომ ცენტრალური ბანკების მიერ ფულის ემისია უნდა განხორციელდეს ისეთნაირად, რომ არ მოახდინოს არც ინფლაციის და არც დეფლაციის პროვოცირება. ანუ, ემისიამ უნდა უზრუნველყოს წონასწორობა სასაქონლო და ფულად მასას შორის.

ოქრო-დოლარის სტანდარტის ეპოქაში, რომელიც მეოთხედი საუკუნის განმავლობაში არსებობდა მეორე მსოფლიო ომის დასრულების შემდეგ, აშშ-ის ფედერალური სარეზერვო სისტემის „საბეჭდ მანქანაზე“ დაყენებული იყო „ოქროს მუხრუჭი“, რომელიც ამ „საბეჭდი მანქანის“ ბოროტად გამოყენების საშუალებას არ იძლეოდა. 1971 წელს აშშ-ის პრეზიდენტმა რიჩარდ ნიკსონმა განაცხადა დოლარის ოქროზე გადაცვლის შეწყვეტის შესახებ (ეს იყო ვალდებულება, რომელიც აშშ-მა საკუთარ თავზე აიღო ბრეტონ-ვუდსის კონფერენციაზე 1944 წელს).

1976 წელს კი იამაიკის სავალუტო-საფინანსო კონფერენციაზე საბოლოოდ გაუქმდა ოქრო-დოლარის სტანდარტი და ის შეიცვალა ქაღალდის დოლარის სტანდარტით. მოხსნილ იქნა „ოქროს მუხრუჭი“ ფედერალური სარეზერვო სისტემის „საბეჭდ მანქანას“, გაჩნდა იმდენივე „მწვანე მასის“ შექმნის შესაძლებლობა, რამდენსაც ისურვებდნენ „ფულის პატრონები“ (კერძო დაწესებულების, სახელწოდებით „აშშ-ის ფედერალური სარეზერვო სისტემა“ მთავარი აქციონერები). დე-ფაქტო „რაოდენობრივი შერბილება“ დაიწყო ჯერ კიდევ გასული საუკუნის 70-იან წლებში, რა დროსაც დაიწყო მსოფლიო ფინანსური სისტემის უსწრაფესად გადავსება „მწვანე ქაღალდებით“.

დოლარის მასის ზრდა თაბდაყოლილი იყო აშშ-ის ერთობლივი ვალის სწრაფი ზრდით (დოლარი ხომ საკრედიტო ფულია, რომელიც ხვდება მიმოქცევაში ვალის დაგროვების მეშვეობით გაცემულ კრედიტებზე ან ობლიგაციებისა და სხვა სავალო ვალდებულებების შესყიდვით). ამას კი არ შეეძლო არ შეექმნა გიგანტური დისპროპორციები ამერიკულ ეკონომიკაში. ეს უკანასკნელი, კერძოდ, გამოიხატება საფონდო ბაზრებზე გიგანტური „ფინანსური ბუშტების“ გაბერვაში.

აშშ-ის ეკონომიკამ ბოლო ნახევარი საუკუნის მანძილზე მთელი რიგი კრიზისები განვლო. ამ კრიზისთაგან ბოლოა 2008-2009 წლების კრიზისი. აი მაშინ ამოქმედდა აშშ-ის ფედერალური სარეზერვო სისტემის „საბეჭდი მანქანა“ უკიდურესად მაღალი სიჩქარით. ამგვარი ფულად-საკრედიტო სიგიჟის გასამართლებლად მოგონილ იქნა ტერმინი „რაოდენობრივი შერბილება“. ეს უკანასკნელი გრძელდებოდა კრიზისის დასრულების შემდგომაც. ამრიკულ ეკონომიკას ხომ დახმარება ჭირდებოდა გაჯანსაღებაში.

თუ 2007 წლის ბოლოს ფედერალური სარეზერვო სისტემის აქტივები 800 მლრდ დოლარზე ოდნავ მეტი იყო, 2014 წლის ოქტომბრისათვის (როცა დასრულდა „რაოდენობრივი შერბილების“ მესამე პროგრამა) ის უკვე 4,5 ტრლნ დოლარის ნიშნულს აღწევდა. ფულადი მასის გაფართოვება ხორცილედებოდა თოთქმის მხოლოდ და მხოლოდ ფედერალური სარეზერვო სისტემის მიერ საფონდო ბაზრებზე სახაზინო და იპოთეკური ფასიანი ქაღალდების ყიდვით.

შვიდი წლის განმავლობაში ფულადი მასა, რომელიც შექმნილ იქნა ფედერალური სარეზერვო სისტემის „საბეჭდი მანქანის“ მიერ, თითქმის ხუთჯერ გაიზარდა. ეს იმ დროს, როცა აშშ-ის ეკონომიკის მიერ წარმოებული სასაქონლო მასა ამ დროის მანძილზე 20%-ზე მეტად არ გაზრდილა. ეკონომიკური მეცნიერების ყველა კანონით უნდა დაწყებულიყო შეუკავებელი ინფლაცია (ან, სულაც ჰიპერინფლაცია). ამას კი ადგილი არ ჰქონია. იმ მარტივი მიზეზის გამო, რომ საბეჭდი მანქანის მთელი პროდუქცია წარიმართა საფონდო ბაზრებზე, რამაც მეტისმეტად გაბერა საფონდო ინდექსების „ბუშტები“. ეს უკანასკნელი პერიოდულად სკდებოდა, რაც ამერიკულ ეკონომიკაში ძლიერ რყევებს იწვევდა.

„რაოდენობრივ შერბილებას“ კიდევ ერთი საშიში რისკი ახლავს თან: „მწვანე ქაღალდის“ ასტრონომიული რაოდენობა ამერიკულ და მსოფლიო ბაზრებზე შეიცავს საშიშროებას იმისა, რომ ერთ მშვენიერ (უფრო ზუსტად, საშინელ) დღეს, დოლარი შეიძლება მკვეთრად გაუფასურდეს და მან დაკარგოს მსოფლიო ვალუტის სტატუსი. შესაბამისად, „ფულის პატრონები“ დაკარგავენ თავიანთ ძალაუფლებას ამერიკულ და მსოფლიო ეკონომიკაზე.

2014 წლის ბოლოდან მოყოლებული ფედერალურმა სარეზერვო სისტემამ სცადა „ჯინის ბოთლში დაბრუნება“, ანუ, ფულადი მასის შემცირება. ეს ძალზე ცუდათ წარიმართა. 2019 წლის ბოლოსათვის აშშ-ის ფედერალური სარეზერვო სისტემის აქტივების მხოლოდ 3,9 ტრლნ დოლარამდე შემცირება მოხერხდა. 2020 წლის მარტისთვის გამოცხადდა ე.წ. „კოვიდპანდემია“. იმავე თვეს ფედ-მა განაცხადა რაოდენობრივი შერბილების ახალი რაუნდის დაწყების შესახებ. 2021 წლის ნოემბრისათვის ფედერალური სარეზერვო სისტემის აქტივებმა 8,7 ტრლნ დოლარს მიაღწია. ანუ, სულ რაღაც ორი არასრული წლის განმავლობაში ის 2,2-ჯერ გაიზარდა.

სხვათა შორის, მრავალი ცენტრალური ბანკი „პანდემიის“ დაწყებიდან ფედერალური სარეზერვო სისტემის მსგავსად მოქმედებდა, ე.ი., აფართოვებდა თავაინთი „საბეჭდი მანქანების“ პროდუქცია. მსოფლიოს ყველა ცენტრალური ბანკის აქტივებმა 2019 წლის ბოლოდან მოყოლებული 2020 წლის ბოლოსათვის 30,5-დან 41,9 ტრლნ დოლარამდე გაიზარდა (ანუ, 37%-ით) (Norrestad, 2021). 2021 წლისათვის ყველა ცენტრალური ბანკის ერთობლივ აქტივებზე მონაცემები ჯერ-ჯერობით არ არსებობს.

რა თქმა უნდა, ყველაზე მეტი საემისიო აქტიურობა გამოავლინეს იმ ცენტრალურმა ბანკებმა, რომლებიც უშვებენ სარეზერვო ვალუტებს, ესენია: ევროპული ცენტრალური ბანკი, იაპონიის ბანკი, ინგლისის ბანკი, ჩინეთის სახალხო ბანკი, შვეიცარიის ეროვნული ბანკი და სხვ.. მაგალითად, ევროპულმა ცენტრალურმა ბანკმა „პანდემიის“ დაახლოებით ორი წლის მანძილზე თავისი აქტივები გააორმაგა, ნოემბერში მან 8,7 ტრლნ ევროს მიაღწია. ოთხი ცენტრალური ბანკის - აშშ-ოს ფედერალური სარეზერვო სისტემის, ევრიოპული ცენტრალური ბანკის, ჩინეთის სახალხო ბანკის და იაპონიის ბანკის ერთობლივმა აქტივებმა 2021 წლის ნოემბრისათვის 30,8 ტრლნ დოლარს მიაღწია (2020 წლის დასაწყისში მისი მოცულობა 20 ტრლნ დოლარს აღწევდა).

ანალიტიკოსები და ექსპერტები ცდილობდნენ გამოეცნოთ, როდემდე შეეძლოთ წამყვან ცენტრალურ ბანკებს „რაოდენობრივი შემსუბუქების“ ასეთი გიჟური პოლიტიკის გაგრძელება. უკვე არავის ეპარება ეჭვი, რომ დოლარზე და რამდენიმე სხვა სარეზერვო ვალუტაზე დაფუძნებული დღევანდელი ფულადი სისტემა განწირულია. ყველა მხოლოდ იმის გაგებას ცდილობს, რას აპირებენ „ფულის პატრონები“, აქვთ თუ არა მათ „სათადარიგო აეროდრომი“, როდესაც დოლარი და სხვა სარეზერვო ვალუტა ჩამოიშლება.

წამყვანი ცენტრალური ბანკების ქმედებების მჭიდრო სინქრონიზაციის მეშვეობით შესაძლებელია ამ მდგომარეობის კიდევ ერთი-ორი წლით გახანგრძლივება (თუ ათვლას დავიწყებთ 2021 წლის დეკემბრიდან). მთავარია ამ პერიოდის მანძილზე მოეწსროს „სათადარიგო აეროდრომის“ მშენებლობის დასრულება. ამგვარი ალტერნატიული სავალუტო სისტემის ვერსიები რამდენიმეა, რომელსაც ახლა დაწვრილებით არ განვიხილავთ. აღვნიშნავთ მხოლოდ იმას, რომ ექსპერტებმა დაასახელეს ისეთი ვარიანტები, როგორიცაა ამა თუ იმ სახით ოქროს სტანდარტის აღორძინება, „ძველი“ დოლარების „ახლით“ შეცვლა, ზენაციონალური ფულადი ერთეულის შექმნა და სხვ..

და აი, დავუბრუნდეთ აშშ-ის ფედ-ის 3 ნორმბრისა და 15 დეკემბრის გადაწყვეტილებებს. ჯანსაღი და პატიოსანი დამოუკიდებელი ექსპერტების აზრით, ეს გადაწყვეტილებები ნიშნავს იმას, რომ მომდევნო (ანუ, 2022) წელს იფეთქებს მსოლფიო ეკონომიკური კრიზისი. თუ გავითვალისწინებთ მსოფლიო ეკონომიკაში დაგროვებულ დისბალანსებს (უპირველეს ყოვლისა, ჯამურ მსოფლიო ვალს, რომელიც საერთაშორისო ფინანსების ინსტიტუტის შეფასებით, 300 ტრლნ დოლლარს აჭარბებს), კრიზისი ძალზე არაორდინარული იქნება. თავისი დამანგრეველი შედეგებით ის გადააჭარბებს ომისშემდგომ ყველა კრიზისს და, ალბათ, გადააჭარბებს კაპიტალიზმის ისტორიაში ყველაზე მძიმე მსოფლიო კრიზისს, რომელიც დაიწყო 1929 წელს.

ცოტა არ იყოს, საკვირველია ის, რომ სხვა ცენტრალური ბანკების ხელმძღვანელებს ჯერჯერობით არ გაუკეთებიათ რაიმე სახის მინიშნება თავიანთი რაოდენობრივი შერბილების პროგრამების შეზღუდვაზე. ისინი უწინდელი ტემპებით აგრძელებენ თავიანთი აქტივების გაფართოებას, რაც ერთდროულად ასახავს ფულადი მასის გაფართოვების პროცესს.

მაგრამ, თუ ამერიკაში დაიწყება ეკონომიკური კრიზისი, მაშინ ვერანაირი რაოდენობრივი შერბილების პროგრამები ვერ გადაარჩენს სხვა ქვეყნების ეკონომიკებს ეკონომიკური კოლაფსისაგან. კრიზისები ვრცელდება მთელ მსოფლიოში ტყის ხანძრის მსგავსად. ასე იყო 2008 წელს, როცა კრიზისი დაიწყო აშშ-ში იპოთეკური ფასიანი ქაღალდების ბაზრების ჩამოშლით, შემდეგ ის გადაედო ამერიკული ეკონომიკის სხვა სექტორებს, ხოლო ოდნავ მოგვიანებით კი ევროპასა და მსოფლიოს სხვა კონტინენტებს. არც ჩვენი ქვეყანა დარჩენილა გამონაკლისი.

გარდა უზარმაზარი ვალისა, შენელებული მოქმედების უმძლავრეს ნაღმს წარმოადგენს ფინანსური წარმოებული ინსტრუმენტები (დერივატივები), რომელთა შესახებ რატომღაც ამ ბოლო დროს ძალზე იშვიათად საუბრობენ. დანამდვილებით არც კი იცის არავინ, თუ როდორია დერივატივების ბაზრის მასშტაბები, რადგანაც ბანკები და კომპანიები მათ არ ასახავენ თავიანთ ბალანსებში, ეს ბაანსგარეშე პოზიციებია. მაგრამ, დერივატივების ჯამური სიდიდე (დერივატული კონტრაქტების ნომინალური სიდიდის სახით) ასობით ტრილიონი დოლარით იზომება.

ნულოვანი წლების შუა პერიოდში დაუფარავი დერივატივების ჯამურმა სიდიდემ (ე.ი., მათი ნომინალების ჯამმა), საერთაშორისო ანგარიშსწორების ბანკის შეფასებით 1400 ტრლნ (1,4 კვადრილიონი) დოლარი შეადგინა. 2008-2009 წლების კრიზისის ბოლო საერთაშორისო ანგარიშსწორების ბანკმა ეს რიცხვი 600 ტრლნ დოლარამდე შეამცირა პოზიციების დიდი ნაწილის დახურვის ხარჯზე (უპირატესად ურთიერთჩათვლების გზით).

ციფრები საკმაოდ პირობითია, რადგანაც თვით საერთაშორისო ანგარიშსწორების ბანკსაც კი არ გააჩნია სრული წარმოდგენა ბანკებისა და კომპანიების ბალანსგარეშე ოპერაციებზე. დღეისათვის, ყველაზე კონსერვატიული შეფასებით, მსოფლიოში ყველა დერივატივის ჯამურმა სიდიდემ უკვე გადააჭარბა 2 კვადრილიონ დოლარს. დერივატივებს ახსენებენ მაშინ, როცა იწყება კრიზისი. ეს დაახლოებით ისევეა, როგორც ბირთვული იარაღი. მის შესახებ მშვიდობიან დროს იშვიათად საუბრობენ (არა მხოლოდ ჩვეულებრივი მოქალაქეები, არამედ პოლიტიკოსებიც კი).

და აი, თუ იწყება დიდი ომი, განსაკუთრებით ბირთვულ სახელმწიფოებს შორის, მას უკვე ახსენებენ. შეიძლება გავიხსენოთ, რომ 2008-2009 წლების კრიზისის დროს მრავალი ბანკისა და კომპანიის უუნარობამ შეესრულებინათ თავიანთი ვალდებულებები დერივატივების მიხედვით, გამოიწვია მათი ბანკროტობა. ცნობილმა ამერიკელმა მილიარდერმა უორენ ბაფეტმა 2002 წელს დერივატივებს უწოდა „მასობრივი განადგურების ფინანსური იარაღი“.

ახლა უფრო დაწვრილებით ვისაუბროთ აშშ-ის ფედერალური სარეზერვო სისტემის მიერ გასული წლის 3 ნოემბრისა და 15 დეკემბრის გადაწყვეტილებებზე. „რაოდენობრივი შერბილების“ ის პროგრამა, რომელიც ამოქმედებულ იქნა ფედერალური სარეზერვო სისტემის მიერ 2020 წლის მარტში, ითვალისწინებდა ყოველთვიურად ფასიანი ქაღალდების ყიდვას 120 მლრდ დოლარის ოდენობით, მათ შორის, სახაზინო ობლიგაციებისას 80 მლრდ დოლარის და იპოთეკური ფასიანი ქაღალდების - 40 მლრდ დოლარის ოდენობით.

ფედერალური სარეზერვო სისტემის 3 ნოემბრის გადაწყვეტილება ითვალისწინებს ყოველთვიური შესყიდვების 15 მლრდ დოლარით შემცირებას, მათ შორის, სახაზინო ფასიანი ქაღალდებისას - 10 მლრდ დოლარით, იპოთეკურის - 5 მლრდ დოლარით. ფედერალური სარეზერვო სისტემის დეკემბრის გადაწყვეტილებამ დააჩქარა „რაოდენობრივი შერბილების“ პროგრამის შეზღუდვა ორმაგად. ანუ, ფედერალურმა სარეზერვო სისტემამ აიღო ვალდებულება შეამციროს სახაზინო ქაღალდების ყოველთვიური შესყიდვების შემცირება 20 მლრდ დოლარის ოდენობით, ხოლო იპოთეკურისა - 10 მლრდ დოლარის ოდენობით. ამგვარად, იგულისხმება, რომ 2022 წლის მარტისათვის „რაოდენობრივი შერბილების“ პროგრამა დასრულდება.

მაგრამ ეს ჯერ ყველაფერი როდია. ცენრალური ბანკის ფულად-საკრედიტო პოლიტიკის უმნიშვნელოვანესი პარამეტრი საკვანძო (ანუ საბაზისო) განაკვეთია. ის წარმოადგენს ქვეყნების ფულადი და ფინანსური ბაზრებისათვის ორიენტირს. რაც უფრო დაბალია საკვანძო განაკვეთი, მით უფრო იაფია ფული. საკვანძო განაკვეთების შემცირება ჩვეულებისამებრ ხორციელდება „რაოდენობრივი შერბილების“ პროგრამის ამოქმედებასთან ერთად; ასეთი შემცირება კიდევ უფრო „ამსუბუქებს“ ბაზრის მონაწილეებისათვის და სხვა სამეურნეო სუბიექტებისათვის პირობებს (ამარტივებს ფულისადმი ხელმისაწვდომობას).

როცა 2008-2014 წლებში აშშ-ში თანმიმდევრულად მოქმედებდა „რაოდენობრივი შერბილების“ სამი პროგრამა, საკვანძო განაკვეთი „პლინტუსის“ დონემდე იქნა დაშვებული. კრიზისის დაწყებამდე ის 4,75% იყო. 2008 წლის დეკემბერში კი ის უკვე 0-0,25%-მდე დაეცა. 2015 წლის ბოლოდან 2018 წლის ბოლომდე ადგილი ჰქონდა მის ნელ-ნელა ზრდას - 2,5%-მდე. ჯერ კიდევ „პანდემიის“ დაწყებამდე დაიწყეს მისი მცირედით შემცირება. მაგრამ, „პანდემიის“ დაწყებიდან (2020 წლის მარტი) ის კვლავ დასწიეს 0-0,25%-მდე. სწორედ ამ დონეზე იმყოფებაის დღემდე.

და აი, 2021 წლის 15 დეკემბერს ღია ბაზარზე ოპერაციების კომიტეტის სხდომაზე ფედ-მა გამოაქვეყნა ციფრები, რომლებიც ასახავს კომიტეტის წევრების შეხედულებებს საკვანძო განაკვეთებთან დაკავშირებით საშუალოვადიან პერსპექტივაში (FOMC, 2021).

მედიანური პროგნოზის თანახმად, ფედერალური ღია ბაზრის კომიტეტის წევრები მოელიან საკვანძო განაკვეთების სამ-სამ ამაღლებას, შესაბამისად, 2022 და 2023 წლებში. ამ დროს, წინა პროგნოზი გულისხმობდა განაკვეთის მხოლოდ და მხოლოდ ერთ მატებას 2022 წელს და ორს - 2023-ში. თუ გამოვალთ იქიდან, რომ ყოველი ამაღლება იქნება მხოლოდ ერთი სტანდარტული საფეხურით, რომელიც 0,25 პროცენტული პუნქტის ტოლია, მაშინ, ერთი წლის შემდეგ საკვანძო განაკვეთი აიწევს 0,75-1%-მდე. მაგრამ, ეს უკვე საკმარისი იქნება იმისათვის, რომ დაიწყოს ამერიკული ეკონომიკის, ხოლო მის კვალდაკვალ - მსოფლიო ეკონომიკის ჩამოშლა.

თუ ცნობილი ფინანსური სპეკულიანტის ჯორჯ სოროსის სიტყვებით გამოვხატავთ, „მუსიკა უკვე არ ისმის, და ისინი ჯერ კიდევ აგრძელებენ ცეკვას“. „მუსიკა შეწყდა“ 2021 წლის ნოემბერ-დეკემბერში, მაგრამ ბაზრის მრავალი მონაწილე „აგრძელებს ცეკვას“. მხედველობაში ის, რომ ისინი ღებულობენ ბანკებიდან იაფ (თითქმის უფასო) ფულს და საფონდო ბაზრებზე ყიდულობენ ფასიან ქაღალდებს. ჯერ კიდევ ზაფხულში ისინი სწრაფად იზრდებოდა, ამჟამად მათი ზრდა უმნიშვნელოა.

მაგრამ ბირჟის მოთამაშეები მოქმედებენ თავიანთი ჩვევებით. უმსხვილესი კორპორაციები ახდენენ თავიანთი საკუთარი აქციების გამოსყიდვას ბაზრებზე, რითაც ასტიმულირებენ თავიანთი ბიზნესის კაპიტალიზაციის ზრდას. მაგრამ, „საცეკვაო მოედანზე (საფონდო ბაზრებზე) არსებული ყოველი ათი მონაწილიდან ცხრა ჯერ კიდევ „ცეკვავს“, მხოლოდ ერთმა უკვე შეწყვიტა ცეკვა.

მოვუხმოთ მაგალითებს: 2021 წლის ნოემბერში კორპორაცია Microsoft-მა განაცხადა, რომ გააგრძელდებდა საკუთარი აქციების გამოსყიდვას. და ამ დროს მისმა გენერალურმა დირექტორმა სატია ნადელმა ერთ დღეში გამოიტანა ბირჟაზე Microsoft-ის საკუთარი აქციების 50%-ზე მეტი. ილონ მასკმა Tesla-დან ეს-ესაა გაყიდა თავისი აქციები 10 მლრდ დოლარად, მართალია, მან გადაწყვიტა ბაზრის სხვა მონაწილეები არ დაეშინებინათ ამით და განაცხადა, რომ გაყიდვა განპირობებული იყო არასაბაზრო მოსაზრებებით, არამედ გადასახადების გადასახდელად ნაღდი ფულის მიღების აუცილებლობით.

სერიოზული ანალიტიკოსები ამბობენ, რომ 2022 წლის პირველივე თვეებიდან გამყიდველი უფრო მეტი იქნება, ვიდრე მყიდველი, მოედანზე ათიდან „იცეკვებს“ მხოლოდ ერთი. ერთ-ერთი ასეთი სერიოზული ანალიტიკოსია ცნობილი ამერიკელი სოციოლოგი და ეკონომისტი უილიამ ენგდალი.

თავის სტატიაში „Will Fed Crash Global Financial Markets for Their Great Reset?“ (ჩამოშლის თუ არა ფედერალური სარეზერვო სისტემა გლობალურ ფინანსურ ბაზრებს მათი დიადი გადატვირთვისათვის?) ის პირდაპირ აცხადებს, რომ ამერიკული და მსოფლიო ეკონომიკის კრახი 2022 წლისათვის გარდაუვალია (Engdahl, 2021).

აღსანიშნავია, რომ ის მომავალ კრიზისს განიხილავს არა როგორც სტიქიურ მოვლენას, არამედ როგორც წინასწარ დაგეგმილს. მაგრამ ამ კრიზისის მომზადების დასაწყისად ის არ მიიჩნევს აშშ-ის ფედერალური სარეზერვო სისტემის მიერ მიღებულ 2021 წლის 3 ნოემბრისა და 15 დეკემბრის გადაწყვეტილებებს.

დასაწყისად ის მიიჩნევს 2020 წლის იანვარში მსოფლიო არენაზე „COVID-19“-ის ვირუსის გაჩენას და მას მოყოლებულ მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციის განმიერ გამოცხადებულ „პანდემიას“, ხოლო შემდეგ ე.წ. „ლოკდაუნებისა“ და „პანდემიასთან ბრძოლის ღონისძიებების“ შემოღებას, რომლებმაც გაანადგურეს ეკონომიკა. „პანდემია“ და მომავალი ეკონომიკური კრიზისი - ესაა ერთი ჯაჭვის რგოლები, ერთი გეგმის ელემენტები, რომელსაც ეწოდება „დიადი გადატვირთვა“.

„დიადი გადატვირთვის“ საბოლოო მიზანი ერთიანი მსოფლიო სახელმწიფოს აშენებაა. კლაუს შვაბის „საოცარი ახალი სამყაროს“ საზოგადოებრივი მოწყობა - რომელიღაც იდუმალი „ინკლუზიური კაპიტალიზმია“. სინამდვილეში ესაა ახალი მონათმფლობელური წყობილება, სადაც, ბუნებრივია, იქნება ტოტალიტარული რეჟიმი დემოკრატიისა და ბაზრის რაიმე სახის რუდიმენტის გარეშე.

ადგილი ექნება მკაცრ დაგეგმვას. გავიხსენოთ საბჭოთა დროება: სსრკ-ში მუშავდებოდა, განიხილებოდა და სრულდებოდა გეგმები - თვიური, კვარტალური, წლიური, ხუთწლიანი მთელი ეკონომიკის მასშტაბით, ცალკეული დარგებისა და წარმოებების, რეგიონების, პროდუქციის ცალკეული სახეების მიხედვით და ა. შ.. მაგრამ არავითარი პროგნოზები არ ყოფილა.

ეკონომიკური პროგნოზის ჟანრი თვალებშუა ქრება. დღეს ეკონომიკური პროგნოზების სიმწირე განპირობებულია მზარდი ქაოსით (ხელოვნურად შექმნილით). ხვალ ეკონომიკური პროგნოზები არ იქნება, რადგან „დიადი გადატვირთვა“ ითვალისწინებს მსოფლიო წესრიგზე გადასვლას ძალიან მკაცრი დაგეგმვით.

უბრალოდ არ უნდა დავსვათ ტოლობის ნიშანი საბჭოთა დაგეგმვასა და კლაუს შვაბის „საოცარ ახალი სამყაროში“ დაგეგმვას შორის. პირველ შემთხვევაში, დაგეგმვა იყო სახალხო სახელმწიფოს ინსტრუმენტი, მეორე შემთხვევაში - მსოფლიო მთავრობის ინსტრუმენტია, რომელიც წარმოადგენს მსოფლიო ელიტის - ახალი მონათმფლობელების ინტერესებს.

ეკონომიკურ პროგნოზებზე ჩემი მოსაზრებების დასასრულს, კიდევ ერთხელ გავიმეორებ ჩემს აზრს: დღეს ჩვენ გვაინტერესებს არა მხოლოდ და არა იმდენად ინდივიდუალური პროგნოზების შინაარსი, არამედ პროგნოზების, როგორც ასეთის არსებობა ან არარსებობა. პროგნოზების თანდათანობით გაქრობა იმის ნიშანია, რომ „დიადი გადატვირთვა“ წინ მიიწევს.

ერთი წლის წინათ დემოგრაფებში ერთ-ერთი პირველ ადგილზე გავიდა ისეთი სტატისტიკური მაჩვენებელი, როგორიცაა „ჭარბი სიკვდილიანობა“. მანამდე ამას თითქმის არ იყენებდნენ და ყველაზე ჭარბი სიკვდილიანობა მსოფლიოს უმრავლეს ქვეყანაში არც ყოფილა.

ჭარბი სიკვდილიანობა - ეს არის გარდაცვლილთა ფაქტობრივი რაოდენობის მეტობა საანგარიში პერიოდში (წელი, თვე, კვირა) სიკვდილიანობის მოსალოდნელ დონესთან შედარებით. მოსალოდნელი დონე კი წარმოადგენს სიკვდილიანობის იმ მაჩვენებელს, რომელსაც ადგილი ჰქონდა მანამდე. ხშირად ბაზად აიღება არა წინა წელი, არამედ რამდენიმე წლის საშუალო მნიშვნელობა. ვთქვათ, 2020 წელს ჭარბი სიკვდილიანობა 2020 წელს შეიძლება განისაზღვროს, როგორც მოცემულ წელს გარდაცვლილთა რიცხვის გადაჭარბება წინა ხუთი წლის განმავლობაში (2015-2019 წწ.) სიკვდილიანობის საშუალო მაჩვენებელთან შედარებით.

ჭარბი სიკვდილიანობის მაჩვენებელი 2020 წლამდე აქტუალური არ ყოფილა, მაგრამ, ხანგრძლივი დროის მანძილზე შეიმჩნეოდა სიკვდილიანობის შემცირება როგოც მთლიანად მსოფლიოში, ისე უმრავლეს ქვეყნებში. მსოფლიოში სიკვდილიანობის სტატისტიკაზე პასუხისმგებელია ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაცია, გაეროს ეკონომიკისა და სოციალური საკითხების დეპარტამენტი (UNDESA) და გაეროს ზოგიერთი სხვა ქვედანაყოფები. და აი, რა არის საკვირველი: მსოფლიოში სიკვდილიანობს ბოლო აბსოლუტური მაჩვენებლები, რომლებიც გამოთვლილია გაეროს მიერ, მიეკუთვნება 2018 წელს. ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მონაცემებით, 2018 წელს მსოფლიოში გარდაცვლილთა რაოდენობა სხვადასხვა მიზეზებით (მკვლელობებისა და შეიარაღებულ კონფლიქტებსა და ომებში დანაკარგების გამოკლებით) შეადგენდა 39.574 ათას კაცს. 2010 წელს კი, ჯანმოს მონაცემებით, ეს მაჩვენებელი შეადგენდა 42.120 ათასს. სიკვდილიანობის შემცირება აბსოლუტურ გამოხატულებაში 2,5 მლნ კაცზე მეტია, შეფარდებით გამოხატულებაში - 6%-ზე მეტი. ამის მერე გაეროს სტატისტიკაში სიკვდილიანობაზე ციფრები ქრება. შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ 2019 წელს მსოფლიოში სიკვდილიანობის შემცირების ტენდენცია შეწყდა და სივდილიანობამაც ზრდა დაიწყო.

სიკვდილიანობის შესახებ გაეროს მკაფიო მონაცემების ნაკლებობა კომპენსირდება მთელი რიგი საექსპერტო შეფასებების გაჩენით. განსაკუთრებით მინდა გავამახვილო ყურადღება ისეთ წყაროზე, როგორიცაა ჩვენი სამყარო მონაცემებში (Our World in Data - OWD), რომელიც შეიცავს მონაცემებს მსოფლიოში ცხოვრების სხვადასხვა ასპექტების შესახებ, მათ შორის, დემოგრაფიის, მედიცინისა და ჯანდაცვის შესახებ. 2021 წლის 20 სექტემბრამდე OWD-ს ექსპერტები იყენებდნენ ამოსავალი მაჩვენებლის სახით სიკვდილიანობის საშუალო რიცხვს 2015-2019 წლებში. ამ თარიღის შემდეგ, ჭარბი სიკვდილიანობის გამოთვლების ბაზა ეფუძნება ციფრებს, რომლებიც მიღებულია საპროგნოზო მოდელების საფუძველზე (Giattino, Ritchie, Roser, Ortiz-Ospina and Hasell, 2022).

კიდევ ერთი წყარო ჟურნალ „ეკონომისტი“-ს (The Economist) მკვლევართა ჯგუფის მონაცემთა ბაზაა, სადაც გამოთვლისას გამოიყენება კომპიუერული მოდელი, რომელიც ამუშავებს 223 ქვეყნის ამოსავალ მონაცემებს (The Economist, 2022).

ყურადღებას იმსახურებს პროექტი „ადამიანთა სიკვდილიანობაზე მონაცემთა ბაზა“ (The Human Mortality Database, HMD), რომელიც წარმოებს მკვლევართა ჯგუფის მიერ კალიფორნიის უნივერსიტეტიდან ბერკლში (აშშ) და მაქს პლანკის დემოგრაფიული კვლევის ინსტიტუტის მიერ როსტოკში (გერმანია). 2020 წლის მაისიდან HMD აქვეყნებს ყოველკვირეულად განახლებად ინფორმაციას სიკვდილიანობაზე ყველა მიზეზით 38 ქვეყნისათვის.

ექსპერტების სამივე ჯგუფის მაჩვენებლები საკმაოდ ახლოა ერთმანეთთან ან ერთნაირიც კია, მაგრამ OWD მონაცემთა ბაზით სარგებლობა უფრო მოსახერხებელია: მანდ წარმოდგენილია სიკვდილიანობისა და ჭარბი სიკვდილიანობის შეფასებები არა მხოლოდ 2021 წლის, არმედ „პანდემიის“ ორწლიანი პერიოდის შედეგებით. ვნახოთ ეს ციფრები.

მაშასადამე, 2020-2021 წლების შედეგებით მსოფლიოში ჭარბმა სიკვდილიანობამ 20,62 მლნ კაცი შეადგინა. ამ დროის განმავლობაში გარდაცვლილთა რიცხვი „COVID-19“-ის დიაგნოზით განისაზღვრა 5,67 მლნ კაცით. ამ ორი რიცხვის შედარება მყისიერად აქარწყლებს წარმოდგენას იმაზე, რომ მსოფლიოში მზარდი სიკვდილიანობა იხსნება „პანდემიით“: კოვიდის ფაქტორის წილად შეიძლება ჩავთვალოთ ჭარბი სიკვდილიანობის მხოლოდ 27,5%. ხოლო დანარჩენ ჭაბ სიკვდილიანობაზე (72,5%) მასმედია ჩვეულებისამებრ ძალიან ცოტა საუბრობს და თანაც უხალისოდ; როგორც ჩანს, იმიტომ, რომ ნაკლებად ვიფიქროთ „უცნობ ძალებზე“, რომლებმაც დაიწყეს ხალხის განადგურება. OWD-ს შეფასებით, „უცნობმა ძალებმა“ ორ წელიწადში გაანადგურა 15 მლნ ადამიანი. მეორე მსოფლიო ომის პერიოდში (1939-1945 წწ.) ბრძოლის ველზე, ტყვეობასა და საკონცენტრაციო ბანაკებში დაიღუპა 27 მლნ კაცი; მაგრამ ეს თითქმის ექვსი წლის მანძილზე. ერთ წელზე გაანგარიშებით ადამიანისეული დანაკარგები ომის მსვლელობისას „პანდემიის“ სახელწოდებით უფრო საშიში ჩანს, ვიდრე მსოფლიო ომებიდან ყველაზე საშიშ ომში დანაკარგები.

სპეციალისტები 15 მლნ ადამიანის განადგურების რამდენიმე მიზეზს ასახელებენ.

პირველიმიზეზი. საზოგადოებრივი ჯანდაცვის სამსახურის ყველა ძალისხმევა ორიენტურებული იყო „კოვიდის“ დიაგნოზის მქონე პაციენტების მკურნალობაზე. დანარჩენ პაციენტებს ემსახურებოდნენ რეზიდუალურად ან საერთოდ არ ემსახურებოდნენ. ამიტომ, მკვეთრად გაიზარდა ჩვეულებრივი დიაგნოზების (კიბო, ინფარქტი, ინსულტი, პნევმონია, შაქრის დიაბეტი და სხვ.) მქონე ადამიანთა სიკვდილიანობა.

მეორემიზეზი. ლეტალობა გაიზარდა იმის შედეგად, რომ ხელისუფლებამ და მასმედიამ შექმნეს საყოველთაო ფსიქოზის ატმოსფერო. იზოლაციამ და „თვითიზოლაციის“ ზომებმა ხალხს სუფთა ჰაერი, მზე და მოძრაობა დააკარგვინა. ყველაფერი ეს ერთად თრგუნავს იმუნურ სისტემას, ადამიანებს უფრო დაუცველს ხდის ნებისმიერი პათოგენის მიმართ. გარდა ამისა, გაიზარდა ადამიანების თვითმკვლელობისადმი მიდრეკილება.

მესამემიზეზი. ლოკდაუნების შედეგად გამოწვეულმა ეკონომიკურმა ვარდნამ შეამცირა ხალხის შემოსავალი, ხოლო ზოგიერთი კი საერთოდ გააღატაკა. სიღარიბის ზრდამაც შეიტანა წვლილი ჭარბი სიკვდილიანობის ფორმირებაში (მართალია, ეს ფაქტორი მოქმედებდა უპირატესად 2020 წელს, 2021 წლის დასაწყისში დაიწყო ეკონომიკის გამოცოცხლება).

მეოთხემიზეზი. კოვიდ ვაქცინაციის უარყოფითი შედეგები (Katasonov, 2022).

OWD სიებში წარმოდგენილი ქვეყნებიდან ყველაზე ჭარბი სიკვდილიანობა 2020-2021 წლებში ჰქონდა ინდოეთს - 5,58 მლნ კაცი. მეორე ადგილზე რუსეთის ფედერაციაა - 1,08 მლნ კაცი. შემდეგ მოდია (ათასი კაცი): აშშ - 914,6; პაკისტანი - 846,1; ინდონეზია - 835,5; ჩინეთი - 820,4; ბრაზილია - 692,4; ბანგლადეში - 627,5; მექსიკა - 596,6; თურქეთი - 391,8; ეგვიპტე - 352,0; ფილიპინები - 283,3; ირანი - 270,9; ნიგერია - 256,2; სამხრეთი აფრიკა - 251,5; ერაყი - 249,1; ეთიოპია - 247,7; პერუ - 218,1; ვიეტნამი - 203,0; კოლუმბია - 201,9; იტალია - 199,2.

ზოგიერთმა ქვეყანამ მოახერხა ორწლიანი პერიოდის დასრულება სიკვდილიანობის უმნიშვნელო შემცირებით. მაგალითად, ავსტრალიაში ეს იყო 4,5 ათასი, ახალ ზელანდიაში - 2,3 ათასი, თუმცა ეს მნიშვნელობები მისაღები სტატისტიკური ცდომილების ფარგლებშია.

ზოგიერთ ქვეყანაში, OWD-ის მიხედვით, COVID-19-ის დიაგნოზით ჭარ სიკვდილიანობაში გარდაცვლილთა წილი მაღალი იყო, ხოლო ჭარბი სიკვდილიანობის სხვა მიზეზები საკმაოდ მოკრძალებულ პროცენტს შეადგენდა. ამრიგად, ჭარბმა სიკვდილიანობამ შეერთებულ შტატებში ორი წლის განმავლობაში შეადგინა 914,6 ათასი ადამიანი, მათ შორის, კოვიდისგან დაღუპულთაგან 867,1 ათასი, ანუ თითქმის 95%. ბრაზილიაში კოვიდზე მოვიდა ჭარბი სიკვდილიანობის 90%-ზე მეტი, გერმანიაში - 99%.

მაგალითად, ბანგლადეშში, 627,5 ათასი ჭარბი სიკვდილიანობის საერთო სიდიდის შემთხვევაში, კოვიდ დიაგნოზით დაღუპულთა რიცხვი იყო 28,2 ათასი, ანუ 4,5%. კოვიდისგან დაღუპულთა წილი ჩინეთის მთლიან ჭარბ სიკვდილიანობაში მიკროსკოპულად გამოიყურება. OWD მონაცემთა ბაზაში ნათქვამია, რომ ჩინეთში კოვიდ დაღუპულთა რიცხვი მხოლოდ 4,6 ათასია, ანუ 0,6% (თუმცა, ბევრი ექსპერტი თვლის, რომ ჩინეთის ეს ოფიციალური მაჩვენებლები ძლიერ შემცირებულია).

ზოგადად, დასავლეთის ეკონომიკურად განვითარებულ ქვეყნებში, კოვიდ სიკვდილიანობა ჭარბი სიკვდილიანობის აბსოლუტურ უმრავლესობას შეადგენს. განვითარებად ქვეყნებში კი ეს უმნიშვნელოა, ყოველ შემთხვევაში ნახევარზე ნაკლები. თუმცა, არსებობს გამონაკლისები. მაგალითად, ბრაზილიას, რომელიც მიეკუთვნება განვითარებადი ქვეყნების ჯგუფს, აქვს კოვიდ-ის ძალიან მაღალი წილი ჭარბ სიკვდილიანობაში. რუსეთში, რომელიც ინდოეთის შემდეგ მეორე ადგილზეა ჭარბი სიკვდილიანობით, კოვიდ სიკვდილიანობაზე მოდის 302 ათასი, ანუ ყველა ჭარბი სიკვდილიანობის 30%-ზე ნაკლები.

ექსპერტები ვარაუდობენ, რომ უახლოეს მომავალში ჭარბი სიკვდილიანობა დაჩქარებული ტემპით გაიზრდება იმ ქვეყნებში, სადაც კოვიდის საწინააღმდეგო ვაქცინაცია ყველაზე აქტიური იყო. ეს მოიცავს ბევრ განვითარებად ქვეყანას და პრაქტიკულად ყველა ეკონომიკურად განვითარებულ ქვეყანას. არსებობს მზარდი მტკიცებულება, რომ Pfizer/BioNTech, Moderna, AstraZeneca, Johnson & Johnson და სხვა მსგავსი ვაქცინებით ვაქცინირებული პირები დაავადდებიან და დაიღუპებიან ისეთი დიაგნოზით, როგორიცაა კიბო, გულ-სისხლძარღვთა დაავადებები, თრომბოზი, ინსულტი და ა.შ. ამერიკელი სამხედრო მედიკოსების თქმით, სამხედრო მოსამსახურეებისა და სამხედრო პენსიონერების ვაქცინაციის ექვს თვეში კიბოს ახალი შემთხვევების რიცხვი 300 პროცენტით გაიზარდა.

2 თებერვალს, ბრიტანულმა კონსერვატიულმა საინფორმაციო სააგენტომ THE EXPOSÉ-მა გამოაქვეყნა ეთან ჰაფის (Ethan Huff) სტატია, „ჭარბი სიკვდილიანობა მკვეთრად იზრდება ყველა ქვეყანაში, სადაც ფართოდაა გავრცელებული კორონავირუსის „ვაქცინა“: მონაცემები (Excess deaths soaring in every country where covid “vaccine” uptake is high: data) (Huff, 2022). სტატიის დიდი ნაწილი ეძღვნება ინტერვიუს, რომელიც იანვარში მისცა ცნობილმა ინგლისელმა მედიკოსმა და ფარმაკოლოგმა, ფაიზერის ყოფილმა ვიცე-პრეზიდენტმა, დოქტორმა მაიკლ იდონმა (Yeadon, 2022). მან ყურადღება გაამახვილა იმ ფაქტზე, რომ მოსახლეობის ვაქცინაციის მაღალი დონის მქონე ქვეყნებში, როგორიცაა გერმანია, ისრაელი, ესპანეთი, იტალია, საფრანგეთი, დიდი ბრიტანეთი, შეერთებული შტატები, ბოლო თვეებში ჭარბი სიკვდილიანობის დაფარვის პროცენტული მაჩვენებელი კოვიდინფიცირებულთა ფატალური შედეგებით კლებას იწყებს. ძალაში შედის მომატებული სიკვდილიანობის სხვა მიზეზები. მაიკლ იდონი ვარაუდობს, რომ ასეთი მიზეზები ვაქცინაციის ლეტალური შედეგებია. ჟურნალისტის კითხვაზე „სად არის მტკიცებულებები?“, ინგლისელი ექიმი პასუხობს, რომ ჯერჯერობით ისინი ნამდვილად არ არის საკმარისი, მაგრამ უახლოეს მომავალში ჭარბი სიკვდილიანობა მკვეთრად გაიზრდება, კოვიდსიკვდილიანობის წილი ჭარბ სიკვდილიანობაში დაიწყებს კლებას და წინა პლანზე გამოვა ნაცნობი დაავადებები. ყველაზე ვაქცინირებულ ქვეყნებში მზარდი ჭარბი სიკვდილიანობის შესახებ მაიკლ იდონის მონაცემების კომენტირებისას, სტატიის ავტორი წერს: „აქ მნიშვნელოვანია ხაზი გავისვათ იმას, რომ ეს არ არის „კოვიდ“ სიკვდილი. პირველ რიგში, ეს გულის შეტევაა, ინსულტია, თრომბია, სისხლის მიმოქცევის სისტემის დაავადებაა და ნევროლოგიური პრობლემებია - ყველა დაავადება, რომლებიც გამოწვეულია ვაქცინებით, რომელთა შესახებაც ექიმები და მეცნიერები გვაფრთხილებდნენ იმ დროიდან, რა დროიდანაც შემოღებულ იქნა აცრები“.

გამოყენებული ლიტერატურა

Charlie Giattino, Hannah Ritchie, Max Roser, Esteban Ortiz-Ospina and Joe Hasell. (2022). Excess mortality during the Coronavirus pandemic (COVID-19). 1 February 2022, https://ourworldindata.org/excess-mortality-covid

Engdahl William F. (2021). Will Fed Crash Global Financial Markets for Their Great. 15 December, 2021. Reset?https://journal-neo.org/2021/12/15/will-fed-crash-global-financial-markets-for-their-great-reset/

Huff Ethan, (2022). Excess deaths soaring in every country where covid “vaccine” uptake is high: data. 2 Fabruary, 2022. https://www.naturalnews.com/2022-02-02-excess-deaths-soaring-countries-covid-vaccine-high.html

Katasonov V. (2022). About The World Economy In 2022 And Economic Forecasts, (In russian), 26 Jenuary 2022. https://reosh.ru/valentin-katasonov-o-mirovoj-ekonomike-v-2022-godu-i-ob-ekonomicheskix-prognozax.html

Katasonov v. (2022). Roundtable of Senator Ron Johnson on the consequences of vaccinations, 2 February, 2022. (In russian), https://www.fondsk.ru/news/2022/02/01/kruglyj-stol-senatora-rona-dzhonsona-o-posledstvijah-privivok-55452.html

Katasonov v. (2022). Two years of "pandemic" - preliminary results, 6 February, 2022. (In russian), https://www.fondsk.ru/news/2022/02/06/dva-goda-pandemii-predvaritelnye-itogi-55491.html

Norresrad F. (2021). Assets of central banks globally 2002-2020. 21 December, 2021. https://www.statista.com/statistics/421201/assets-of-central-banks/#:~:text=The%20total%20assets%20of%20central,U.S.%20dollars%20as%20of%202019

Summary of Economic Projections, Federal Open Market Committee. (2021). https://www.federalreserve.gov/monetarypolicy/files/fomcprojtabl20211215.pdf

TheEconomist/covid-19-the-economist-global-excess-deaths-model https://github.com/TheEconomist/covid-19-the-economist-global-excess-deaths-model

World Bank national accounts data, and OECD National Accounts data files (2019). https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.KD.ZG

Yeadon Michael, (2022). „Wir stehen an den Pforten der Hölle.“ Ex-Vizepräsident von Pfizer packt aus | Planet Lockdown (DE). Juni 18, 2021, https://uncutnews.ch/wir-stehen-an-den-pforten-der-hoelle-ex-vizepraesident-von-pfizer-packt-aus-planet-lockdown-de/